توهين اعم از صريح يا ضمني ممکن است به صورت شفاهي يا کتبي باشد که البته وسيله در آن شرط نيست بلکه طرز استفاده از کلمات ، شخصيت بزه ديده ، زمان ومکان ، موقعيت اجتماعي بزه ديده در تحقق بزه اهميت دارد.
توهين در حقوق جزا عبارت است از: کوچک کردن کسي از طريق کلمات يا اعمالي که موجب سوء ادب شخص تلقي مي شود. بنابراين توهين و اهانت همانند احترام و اکرام يکي از عناو يني است که بايد با قصد وعمد تحقق يابد و بدون آن محقق نمي شود .
انواع توهين
توهين از ديدگاه حقوقي و در يک دسته‌بندي کلي دو نوع است:
1. توهين ساده
توهين ساده که در آن اهانت به طرف مقابل علي‌رغم دارا بودن وصف مجرمانه هيچ کيفيت مشدده‌اي نداشته باشد؛ يعني براي آن مجازاتهاي سنگين درنظر گرفته نمي‌شود. طبق ماده‌ي 608 قانون مجازات اسلامي توهين به افراد اگر شامل حد قذف نباشد، موجب مجازات شلاق تا 74 ضربه و يا جزاي نقدي از پنجاه هزار تا يک ميليون ريال خواهد بود.
در اين نوع توهين، براي اثبات اينکه شخص مستحق مجازات است يا نه، توهين بايد صريح و بر مبناي عرف باشد؛ يعني لفظ يا عمل به‌کاربرده‌شده را نتوان به چيز ديگري تفسير کرد.
نکته‌ي بعد اينکه، توهين حتماً بايد به يک شخص حقيقي و در قيد حيات اطلاق شود، وگرنه به‌کاربردن لفظ توهين‌آميز درباره‌ي عده‌ي کثيري از مردم يا شخص فوت‌شده شامل مجازات نيست.
براي تحقق توهين، حضوري يا علني بودن آن کافي است و نيازي به هر دو شرط نيست. ضمن اينکه منظور از حضور، لزوماً حضور فيزيکي نيست، بلکه اگر توهين از طريق پيامک، ايميل يا… صورت گيرد، مشمول مجازات مي‌شود و منظور از علني بودن هم اين است که صرفاً حضور شاهد الزامي نيست؛ بلکه اگر توهين در مکاني عمومي باشد، هر چند شاهدي وجود نداشته باشد، کافي است.
2. توهين مشدد
توهين مشدد خود چند زيرمجموعه دارد، اما به‌طور کلي شامل اهانت‌هايي است که در آن براي فرد گناهکار مجازاتهاي سنگين‌تري درنظر مي‌گيرند.
1. توهين به مقدسات اسلام
در ماده‌ي 513 قانون تعزيرات بيان شده که اگر شخصي به مقدسات اسلام يا يکي از پيامبران عظيم‌الشأن (ع) يا ائمه اطهار (ع) و يا حضرت فاطمه زهرا (س) توهين کند، درصورتي‌که شامل حکم ساب‌النبي شود (توهين به پيامبر)، اعدام و درغيراين‌صورت به يک تا پنج سال حبس محکوم مي‌شود. در اين ماده منظور از مقدسات، تمام آن اشخاص و مکان‌هايي است که در دين قداست خاصي دارند و محترم شمرده مي‌شوند. در مورد عبارت «عظيم‌الشأن» منظور صرفاً پيامبران اولوالعزم نيست، بلکه شامل تمام پيامبران مي‌شود.
2. توهين به رهبري فعلي و قبلي
قبل از انقلاب اسلامي، توهين به رئيس حکومت يعني شاه مجازاتي بين سه ماه تا سه سال حبس داشت که پس از انقلاب اين حکم درباره‌ي رهبر به‌عنوان رئيس حکومت منسوخ شد، ولي حکم توهين به مقامات دولتي و حتي مقامات سياسي خارجي در قانون پيش‌بيني شده بود.
البته در قانون مطبوعات مصوب سال 1364 حکمي درباره‌ي توهين آورده شده بود که به‌طور خلاصه بيان مي‌کرد: نشريه‌هايي که به رهبر يا شوراي رهبري اهانت کنند، پروانه‌اش لغو و مديرمسئول و نويسنده‌ي مطلب به محاکم صالحه معرفي و مجازات مي‌شوند.
اين ماده، مجازات مشخصي را براي خاطيان درنظر نگرفته بود، ولي سرانجام در سال 1375 اين خلأ جبران شد و ماده‌ي 514 تعزيرات حکم کرد که توهين به مقام رهبري حبس شش ماه تا دو ساله دارد.
در اين ماده، براي اينکه شأن شخص اول مملکت حفظ شود، هر نوع توهيني را شامل مي‌شود که اين موضوع درباره‌ي مقامات پايين‌تر صدق نمي‌کند. البته اگر شخص در حالت نامتعادل روحي (مثل مستي يا هيپنوتيزم يا موارد اين‌چنيني) باشد يا اينکه جايگاه طرف مقابل را نداند، اين ماده درمورد وي صدق نمي‌کند.
3. توهين به ساير مقامات دولتي ايران
ماده‌ي 609 قانون تعزيرات بيان مي‌کند که اگر شخصي به رؤساي سه قوه، وزرا، يکي از نمايندگان مجلس و به‌طور کلي به يکي از کارکنان دولتي ايران درحين انجام وظيفه اهانت کند، مشمول سه تا شش ماه حبس يا 74 ضربه شلاق و يا پرداخت پنجاه هزار تا يک ميليون ريال وجه نقد است. در توضيح اين ماده بايد گفت مثلا اگر شخصي جلوي منزل قاضي‌اي، به‌دليل پرونده‌ي قضايي به او توهين کند، شخص اهانت‌کننده شامل قانون فوق است. البته باز هم اگر اهانت‌کننده از مقام قرباني اطلاع نداشته باشد، ماده‌ي مذکور بر وي جاري نمي‌شود و قرباني مي‌تواند به‌صورت خصوصي از وي شکايت کند.
4. توهين به مقامات سياسي خارجي
ماده‌ي 517 قانون تعزيرات پيش‌بيني کرده که اگر شخصي به يک مقام سياسي خارجي که در خاک ايران به سر مي‌برد، اهانتي کند، به يک تا سه ماه حبس محکوم خواهد شد؛ البته به اين شرط که آن کشور هم درباره‌ي مقامات ايراني نيز چنين قانوني داشته باشد. درغيراين‌صورت، توهين به مقامات آن کشور جرم محسوب نمي‌شود.
نويسنده : محمدي
