با قوت‌گرفتن خبر فيلتر شدن پيام‌رسان تلگرام در ايران، حالا پيام‌رسان‌هاي داخلي با يکديگر در حال رقابت هستند تا هرکدام امکانات و ويژگي‌هاي خود را به کاربران فضاي مجازي معرفي کنند و ميزبان کوچ بزرگ ايرانيان از پيام‌رسان پرمخاطب تلگرام باشند اما آنچه اين روزها يکي از دغدغه‌هاي اصلي کاربران ايراني در اين حوزه است، اين است که پيام‌رسان‌ها توسط چه اشخاصي و چگونه اداره مي‌شوند؟
«سروش»، «آي‌گپ»، «ايتا»، «گپ» و «ويسپي» پيام‌رسان‌هايي هستند که اين‌روزها نامشان زياد شنيده مي‌شود؛ آن هم به عنوان جايگزيني براي «تلگرام» که ايراني‌ها چند سالي هست با آن خو گرفته‌اند. دغدغه کاربران ايراني اين روزها فقط فيلترشدن تلگرام نيست؛ بلکه آنچه مطرح است ميزان امنيت اين پيام‌رسان‌ها و چگونگي احترام به حريم خصوصي‌شان است. در واقع مردم ايران ترجيح مي‌دهند که در درجه اول بدانند شبکه‌هايي که اين روزها روي آنها مانور داده مي‌شود، توسط چه شخص يا چه ارگان‌هايي پشتيباني مي‌شوند؟
«سروش»
«سروش» يکي از گزينه‌هاي جدي براي مهاجرت کاربران ايراني از تلگرام است. نرم‌افزار سروش در بهمن 1394 نسخه آزمايشي خود را به بازار عرضه کرد و تا بهمن 1395 نزديک به 700 هزار کاربر فعال داشت. اين نرم‌افزار تحت حمايت سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران گسترش يافته و بخش عمده‌اي از سهام اين شرکت متعلق به صدا و سيماست. «سروش» توسط شرکت «توسعه فناوري رسانه سروش» پشتيباني مي‌شود که مديرعامل اين شرکت شخصي به نام محمدرضا علي‌عسگري است و مديريت پيام‌رسان سروش نيز بر عهده سيدميثم سيدصالحي است. سيدصالحي مديرعامل شرکت داده‌پردازي «فن‌آوا» بوده؛ شرکتي که خدمات اينترنت پرسرعت ارائه مي‌کرده است.
سيدميثم سيدصالحي
پيام‌رسان «سروش» مدعي است که اطلاعات مخاطبان را ذخيره و از آنها استفاده مي‌کند اما اين اطلاعات را در اختيار شخص يا شرکت ثالثي قرار نمي‌دهد. اين پيام‌رسان شرايط و قوانيني را براي عضويت تنظيم کرده که در بند 5 آن آمده است: «سروش مجاز است در هر زمان که مشخص شد شناسه انتخاب‌شده مغاير با مشخصات سازنده يا مديران کانال است با/بدون اطلاع قبلي شناسه کانال را تغيير يا کانال را غيرفعال نمايد. مرجع تشخيص در اين زمينه، سروش است.»
در بند 2 قوانين محتواي رد و بدل‌شده در سروش نيز آمده است: «کاربران مجاز به انتشار محتواي خلاف واقع، غيراخلاقي و غيرقانوني نيستند و عواقب آن برعهده خود کاربر خواهد بود.»
در بند 5 قوانين شرايط استفاده آمده است: «کاربر آزاد است تا در چهارچوب قوانين اين توافقنامه و قوانين جمهوري اسلامي ايران اقدام به استفاده از بخش‌هاي مختلف سروش کند. لازم است ذکر شود عواقب تخطي از اين بند، بر عهده خود کاربر است. در اين خصوص سروش خود را توسعه‌دهنده سرويس دانسته و مسئوليت نحوه استفاده از اين سرويس بر عهده کاربر است.»
در بند 6 قوانين شرايط استفاده نيز آمده است: «سروش مي‌تواند حساب کاربري کاربران ناقض قوانين و همچنين کاربراني که بيش از يک سال از آخرين فعاليت آنها مي‌گذرد را با/بدون اطلاع قبلي به صورت موقت يا دائم غيرفعال کند.»
طي روزهاي اخير صداوسيما در بخش‌هاي خبري خود سعي دارد که مخاطبان را براي استفاده از اين پيام‌رسان متقاعد کند و در گزارش‌هاي خبري بر امنيت آن تاکيد کند.
«آي‌گپ»
«آي‌گپ» يکي ديگر از اين پيام‌رسان‌هاي بومي است که در اين مدت سعي در اثبات قابليت‌هاي خود داشته است. مديرعامل «آي‌گپ» شخصي به نام محمدرسول کاظمي است. اين پيام‌رسان توسط شرکت «روي خط مديا» پشتيباني مي‌شود که در سال 1394 تاسيس شده است. فعاليت‌هاي اين شرکت در حوزه طراحي، برنامه‌نويسي و پشتيباني نرم‌افزارهاي ارتباطي و رسانه‌اي روي تلفن‌هاي همراه متمرکز است.
صفحه اينستاگرام محمدرسول کاظمي
محمدرسول کاظمي مدعي است: «تخصص بنده در زمينه رايانه است و با تکيه بر همين موضوع اقدام به رفع يکي از دغدغه‌هاي هميشگي‌ام که ساختن پيام‌رساني بومي با قابليت جهاني است، کرده‌ام و در اين مسير يک ريال حمايت از جايي دريافت نکرده‌ام. تمام کساني که مي‌گويند داخلي‌ها توان پاسخگويي به نياز و تعداد کاربران ايراني را ندارند به صراحت مي‌گويم که آي‌گپ قادر به پاسخگويي به تمام نيازهاي 40 ميليون کاربر ايراني است.»
کاظمي چندي پيش نيز اعلام کرده بود که هرکس بتواند «آي‌گپ» را هک کند به او جايزه يک ميليارد توماني پرداخت مي‌کند.
«ايتا»
«ايتا» از ديگر مدعيان در ميان پيام‌رسان‌هاي بومي است که در سال 1396 شروع به فعاليت کرد و اولين نسخه‌اش براي اندرويد و همزمان نسخه وب آن آماده بهره‌برداري شد. همچنين نسخه آيفون و دسکتاپ آن در دست طراحي است. مراحل طراحي و پياده‌سازي نرم‌افزار ايتا توسط شرکت انديشه‌ياوران تمدن امروز که گفته مي‌شود يک شرکت خصوصي است، انجام گرفته که اين شرکت تحت حمايت دو شرکت طوبي و هاتف فعاليت مي‌کند. سوابق اين شرکت‌ها در حوزه فناوري‌هاي مبتني بر تلفن همراه است.
ايتا مدعي است: «هيچ شخص، گروه و جرياني نمي‌تواند ايتا را مجبور به حذف اطلاعات کاربران و فعاليت‌هاي آنها در نرم‌افزار کند. در عين حال ايتا تابع قوانين و مقررات رسمي جمهوري اسلامي ايران و احکام مراجع صالح قضايي است و نسبت به حذف ربات‌ها و کانال‌هايي که مطالب خشونت‌آفرين و تروريستي را نشر دهند يا حاوي مطالب مستهجن باشند اقدام خواهد کرد. لطفا توجه بفرماييد که اين شامل محدوديت‌هاي محلي در مورد آزادي بيان نمي‌شود. براي مثال اگر نقد کردن دولت در کشوري ممنوع باشد، ايتا هيچ‌گاه در اين‌گونه سانسورهاي سياسي مشارکت نمي‌کند. تا به اين روز ما به اندازه 0 بايت ديتا در اختيار اشخاص ثالث از جمله دولت‌ها قرار داده‌ايم.»
در وبسايت «ايتا» نام هيچ شخصي به عنوان گرداننده اصلي نيامده است.
«گپ»
پيام‌رسان ايراني «گپ» نيز در اين ميان مدعي رقابت است. در وبسايت اين پيام‌رسان هيچ اطلاعاتي درباره شرکت پشتيبان و گردانندگان اصلي آن وجود ندارد. گردانندگان «گپ» در اينستاگرام نيز فعاليتي ندارند و گويا ترجيح دادند که در گمنامي به فعاليت خود ادامه دهند.
در بخش «ارتباط با ما» و «درباره ما»ي وبسايت گپ عملا هيچ اطلاعاتي وجود ندارد و آنها صرفا مدعي ارتباط آسان و مدرن هستند. آنها مي‌گويند: «شرکت‌ها و افرادي که داراي محتوا و خدمات ارزشمند هستند مي‌توانند از طريق پيام‌رسان گپ خدمات و اطلاعات خود را در اختيار مخاطبان قرار دهند«.
آذري جهرمي وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات سال گذشته به اين پيام‌رسان پيوست.
«ويسپي»
سرويس پيام‌رسان «ويسپي» در حالي به عنوان يک پيام‌رسان داخلي معرفي شده است که اگر نام اين پيام‌رسان را به زبان فارسي جست‌وجو کنيد، وبسايتي به شما معرفي نمي‌شود اما در صورت جست‌وجوي نام اين پيام‌رسان به زبان انگليسي، وبسايتي به همين زبان توضيحاتي درباره اين پيام‌رسان مي‌دهد.
پشتيبان ويسپي شرکتي به نام «SG Atlantic Limited» مستقر در هنگ‌کنگ است اما بعضي‌ها مدعي هستند که اين پيام‌رسان داخل ايران و توسط يک اپراتور اينترنت ثابت در کشور يعني شرکت «شاتل» اداره مي‌شود. با اين حال مديرعامل شاتل تعلق داشتن ويسپي به اين شرکت را تکذيب مي‌کند و مي‌گويد: «به عنوان يک اپراتور، رعايت بي‌طرفي، اصل فعاليت ماست و حامي فعاليت توسعه کاربري همه‌ي پيام‌رسان‌ها هستيم.
اين شرکت خدمات CDN به بسياري از شرکت‌هاي داراي محتواي داخلي و خارجي ارائه مي‌دهد اما هيچ مشارکتي با هيچ يک از شبکه‌هاي اجتماعي خارج از اين پروتکل وجود ندارد. چنانچه شرکت‌هاي فعال در اين حوره نيز بخواهند مي‌توانند از اين خدمات استفاده کنند. در همين حال، ما از هرگونه همکاري با سرويس‌هاي داخلي و خارجي که بتواند امکانات پيش روي مشتريان و رضايت آنان را توسعه دهد، استقبال مي‌کنيم.»
***
گردانندگان اين پيام‌رسان‌ها در حالي مدعي حفظ حريم خصوصي هستند که در يکي از اين پيام‌رسان‌ها که اين روزها تبليغات زيادي هم دارد، پس از نصب و براي استفاده از امکان مکالمه صوتي، پرسشي به زبان انگليسي روي صفحه ظاهر مي‌شود و مي‌پرسد: «آيا اجازه ضبط مکالمات خود را مي‌دهيد؟»
